جامعه آسیب‌های اجتماعی

با حذف آدم‌های سمی از محیط‌ کار آرامش را به خودتان و دیگران برگردانید | خطر مسمومیت با حال بد

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که ناخواسته درجریان موضوعی قرار بگیرید و بی‌آنکه علتش را بفهمید نسبت به فرد خاصی حس ناخوشایندی پیدا کنید.

خبرنگار معصومه متین نژاد

به گزارش شهرآرانیوز؛ شاید برای شما هم پیش آمده باشد که ناخواسته درجریان موضوعی قرار بگیرید و بی‌آنکه علتش را بفهمید نسبت به فرد خاصی حس ناخوشایندی پیدا کنید. حتی بدون آنکه درست و نادرستش را بررسی کرده و به حقانیتش پی برده باشید. چندماه پیش یکی از همکاران درباره یکی از دوستان مشترکمان حرفی زد که کسی درجریانش نبود و موضوع به یک به‌اصطلاح «زیرآب زنی» برمی‌گشت. در این مدت، بار‌ها این اتفاق و حس ناخوشایندی را که در وجودم شکل گرفته بود، در ذهنم مرور کردم.

اتفاقی که می‌توانست از پایه یک دروغ باشد یا یک تهمت، ولی نتیجه آن برای من ذهنیت بدی بود که نسبت به آن شخص پیدا کرده‌بودم و نمی‌توانستم خودم را از تار‌های به‌هم‌تنیده این افکار سمی خلاص کنم تا اینکه چند روز پیش دوباره مشابه همان اتفاق افتاد و باز همان همکار، راوی موضوع دیگری در بین همکاران شد. موضوعی که این‌بار تنش‌های زیادی را ایجاد کرد و سبب دل‌خوری بیشتری شد. حتم دارم شما هم مشابه این آدم‌ها اطرافتان سراغ دارید.

آدم‌هایی که انگار جز خراب کردن حال خوش دیگران مأموریت دیگری در زندگی ندارند، از خبرچینی تا خالی‌کردن تَه دل دیگران با بزرگ‌نمایی یا بازتعریف خبر‌های منفی و ناخوشایند. در علم روان‌شناسی به این آدم‌ها سمی می‌گویند، چون عمدی یا سهوی سبب ناراحتی و حال بد دیگران می‌شوند و ذهنیت افراد به هم را خراب می‌کند. زخمی که این افراد به ما وارد می‌کنند بیشتر وقت‌ها نامرئی است و فقط اثر منفی‌اش برروح و روانمان برجا می‌ماند، برای همین خیلی مهم است که این افراد را بشناسیم و راه‌های مقابله با آنها را بدانیم.

چند روایت در همین نزدیکی

برای اینکه شناخت بهتری درباره آدم‌های سمی پیدا کنید چند روایت واقعی را از تنش‌هایی که این نوع افراد در سایه بی‌توجهی دیگران در سازمان‌ها ایجاد می‌کنند، باهم مرور می‌کنیم. آدم‌هایی که حضورشان مختص محیط‌های کاری نیست و امثال آنها را در هرجایی می‌توان دید.

کارمند خودشیفته

سابقه طولانی در مجموعه داشت و همین موضوع احترام او را برای خیلی از همکارانش واجب کرده بود. با‌این‌همه، کمتر هفته‌ای بود که با یکی دیگر از همکارانش به چالش نخورد. برای نمونه نسبت به هراتفاقی به سرعت واکنش نشان می‌داد و شاکی می‌شد یا انتظار داشت همه و درهر شرایطی او و کارهایش را در اولویت قرار دهند. درک ضعیفش از شرایط معمولا همه را به دردسر می‌انداخت و آرامش مجموعه را به‌هم می‌ریخت. موضوعی که برای کارمندان جوان‌تر و تازه‌وارد به‌هیچ‌وجه پذیرفته شده نبود و هرازگاهی تنش زیادی در مجموعه ایجاد می‌کرد.

مار خوش خط‌و‌خال

ظاهری موقر و اخلاقی خوش دارد. بسیار هم محترمانه برخورد می‌کند. بااینکه کمتر واحدی در مجموعه کوچکشان هست که او برای مدتی در آنجا شاغل نشده‌باشد. متوسط عمر مفید کاری‌اش در هربخش به پنج ماه نمی‌رسد و دوباره جابه‌جا می‌شود. شناخت مختصری درباره او دارم و وقتی قرار است به واحد ما منتقل شود، مدیر واحدمان به‌شدت مخالفت می‌کند.

وقتی پیگیر موضوع می‌شوم به دوسه ماجرای اخیر اشاره می‌کند که او نقش پررنگی در رقم خوردن آنها داشته‌است. موضوع‌هایی که تنش زیادی را در مجموعه ایجاد کرد و همه فکر می‌کردیم نتیجه عملکرد نادرست هیئت مدیره است. برای نمونه فرایند ارتقای شغلی همکار‌ها با تأخیر یک‌ساله رقم خورده بود.

مدیر کار نابلد

برای گفت‌و‌گو درباره پروژه‌ای به اتاق مدیرش دعوت می‌شود. هنوز وارد بحث اصلی نشده‌اند که مدیرش مثل همیشه پای موضوعی حاشیه‌ای را به بحث باز می‌کند و می‌خواهد اطلاعات او را دراین‌باره محک بزند. بعد هم اسم یکی از کارکنان مجموعه را که درباره این موضوع اطلاع‌رسانی کرده‌است، پیش می‌کشد.

موضوع درظاهر یک درددل ساده از سوی آن کارمند بوده، ولی کنکاش بی‌مورد مدیر برای ورود به ماجرا و بازکردن آن بحث پیش یکی دیگر از کارکنان، نه‌تنها تنش زیادی در مجموعه درست کرد که رابطه او با همکار قدیمی‌اش را هم خراب کرد. رابطه‌ای که پس از ماه‌ها هنوز ترمیم نشده است و همیشه نقطه ضعفی در کار تیمی‌شان محسوب می‌شود.

آدم‌های سمی کجا‌ها هستند؟

آدم‌های سمی نه‌ظاهر متفاوتی دارند که بتوانید آنها را تشخیص بدهید و نه سمت و جایگاه خاصی، بنابراین انتظار دیدن آنها را در هرجایی باید داشته‌باشید. این آدم‌ها می‌توانند همکار نزدیک شما باشند، مدیر بالادستتان یا راننده‌ای که اتفاقی او را دیده‌اید. برای شناخت این آدم‌ها کافی است روی حال دلتان تمرکز کنید که از لحظات با آنها بودن چه حسی دارید؟ با این همه، آدم‌های سمی را می‌توان با این ویژگی‌ها هم شناخت.

از پذیرفتن بازخورد‌ها و پیشنهاد‌های همکاران خود سرباز می‌زنند و کار را به همان روشی که خودشان می‌خواهند، انجام می‌دهند، حتی وقتی بی‌کیفیت بودن روش کاری‌شان به آنها ثابت شود.
با همه بگوبخند دارند و بلافاصله که کسی از آنها فاصله می‌گیرد شروع به بدگویی از آن فرد می‌کنند.
توهم توطئه دارند و احساس می‌کنند همه همکارانشان نسبت به موفقیت، داشته‌ها و حتی حضور آنها حسادت می‌کنند.
احساس می‌کنند فقط آنها هستند که کار مهمی انجام می‌دهند، برای همین کار‌های دیگران را به نام خودشان ثبت می‌کنند.
قدرشناس نیستند و اگر لطفی در حق کسی هم بکنند، آن را همیشه یادآوری می‌کنند.
اصول کار تیمی را نمی‌دانند و معمولا تک‌رو هستند.
اهل حاشیه‌اند، پشت‌سر همکاران خود غیبت می‌کنند و مدام مشغول شایعه‌پراکنی در محیط کارند.
در کار دیگران دخالت می‌کنند و نظرات بیجا می‌دهند و درگیر مدیریت ذره‌بینی می‌شوند.
در برقراری ارتباط با دیگر همکاران خود مشکل دارند و مدام با دیگران درگیر می‌شوند و همیشه هم حق‌به‌جانب هستند.
انگیزه کافی برای کارکردن ندارند و بقیه را هم با حرف‌هایشان بی‌انگیزه و خسته می‌کنند.
مدام کار خود را گردن دیگر اعضای تیم می‌اندازند و از زیرکار درمی‌روند.
با حرف‌ها و رفتارهایشان دیگران را ناراحت و معذب می‌کنند.
به‌جای بازخورد مؤثر و سازنده، تند و تحقیرآمیز رفتار و به شخصیت دیگران حمله می‌کنند.
همیشه درحال غر زدن هستند و به زمین و زمان گیر می‌دهند.
چیزی به اسم راز و حریم خصوصی برای این افراد معنایی ندارد.
منفعتشان همیشه بر مصلحت جمع می‌چربد و تا زمانی که موضوعی برایشان سود داشته‌باشد، دغدغه‌شان است و از آن حمایت می‌کنند.
معمولا دیدگاه منفی نسبت به مسائل دارند و به‌جای ارائه راه‌حل، بر مشکلات و ناکامی‌ها تمرکز می‌کنند.
نسبت به قوانین و مقررات سازمانی بی‌اعتنا هستند و غیرقانونی یا غیرحرفه‌ای عمل می‌کنند.

حضور این آدم‌ها پیامد هم دارد؟

شاید در نگاه اول فکر کنید که اگر به این آدم‌ها بهایی ندهید و نادیده‌شان بگیرید، مشکل خیلی راحت حل شود یا حضور این افراد آن‌قدری هم برای شما و مجموعه کاری‌تان آسیب نیست، درحالی‌که اصلا این‌گونه نیست. اجازه بدهید باهم به چند پیامد منفی حضور این افراد در مجموعه‌های کاری نگاهی بیندازیم.

محیط کار پر از قضاوت‌های نابجا و رفتار‌های کوچه‌بازاری می‌شود.
افراد از ترس قضاوت دیگران ایده‌هایشان را بیان نمی‌کنند.
درگیری‌های حاشیه‌ای بر درگیری‌های ذهنی مربوط به کار غالب می‌شود.
اعتماد و صداقت بین اعضای گروه از بین می‌رود و بدبینی نسبت به هم افزایش می‌یابد و کارگروهی سخت می‌شود.
ارزش‌های سازمانی مانند صداقت و مسئولیت‌پذیری بی‌اهمیت می‌شود.
سرمایه نیروی انسانی هرز کار‌های بی‌مورد می‌شود و احترام متقابل فراموش خواهدشد.
فرهنگ سازمانی از بین می‌رود و اعضای سازمان مدام با هم درگیر می‌شوند.
استرس کارکنان سازمان به علت بی‌اعتمادی و بدبینی به هم تا حد زیادی افزایش می‌یابد.
کارکنان سالم و پرتلاش مجموعه پس از مدتی خسته می‌شوند و کار را رها می‌کنند.
رضایت شغلی در مجموعه به کمترین میزان خودش می‌رسد.

روش درست برخورد با افراد سمی

آدم‌های سمی مانند یک میوه فاسد می‌مانند که اگر بدون ملاحظه در جایی رها شوند، خیلی زود میوه‌های اطراف خودشان را هم فاسد می‌کنند. این افراد بر خلق‌وخو و رفتار شما و مجموعه کاری و دیگر همکارانتان تأثیر می‌گذارند و کارآیی مجموعه‌تان را هم به‌خاطر پرداختن به حاشیه‌ها پایین می‌آورند. پس لازم است در برخورد با این افراد هوشمندانه‌تر برخورد کنید. شاید لازم باشد که به حذف آنها از مجموعه‌تان هم فکر کنید.

از او فاصله بگیرید و اجازه ندهید حرف‌ها و رفتارهایش روی عملکرد شما یا دیگر اعضای گروه اثر بگذارد. اگر امکان فاصله‌گرفتن وجود ندارد، مستقیم به او بگویید که صحبت‌ها یا رفتارهایش ناراحتتان می‌کند یا تمرکزتان را به‌هم می‌زند.
هربار که این فرد خواست رفتار‌های نادرست خود را تکرار کند، عذرخواهی کنید و به بهانه‌ای مانند تماس تلفنی یا تحویل کار از او دور شوید.
فرد سمی همیشه به‌دنبال کسی می‌گردد که به حرف‌هایش گوش دهد و با او همراهی کند. درصورتی که امکان برخورد با فرد سمی را ندارید، منبع تغذیه‌اش را تاحدممکن از او دور کنید، مانند انتقال و جابه‌جایی کارکنان.
در برابر هر رفتار یا گفتار منفی او پاسخی مثبت بدهید، برای نمونه اگر درحال گیر دادن یا غر زدن به اتفاقی تازه در مجموعه است، شما از اتفاقی مثبت بگویید.
اگر فرد سمی در محیط کار هم‌رده شماست و به انتقاد‌های شما گوش نمی‌دهد و فقط با شما لجبازی می‌کند، در این صورت، بهتر است درباره رفتار‌های سمی‌اش با مدیر بالادستتان صحبت کنید.
درباره موفقیت‌ها و برنامه‌های کاری‌تان با فرد سمی صحبت نکنید و از او نظرخواهی هم نکنید.
از کار‌ها یا رفتار‌های ناراحت‌کننده فرد سمی برای خودتان گزارشی تهیه کنید تا درصورت لزوم یا برای ارائه به مدیران بالادست بتوانید به آنها استناد کنید.
سعی کنید شبکه‌ای از افراد موافق و همدل با خودتان را در برابر این فرد گردهم بیاورید تا در شرایط سخت پشتیبان هم باشید.
گاهی لازم است که کلی‌گویی را کنار بگذارید و مستقیم روی رفتار شخص تمرکز کنید، برای نمونه بگویید: این رفتارت باعث شد تا فلانی با فلانی دعوا کنند و از هم دل‌خور شوند.